Dysfagia to medyczny termin określający zaburzenia połykania pokarmów i/lub płynów. Można ją podzielić na dysfagię ustno-gardłową (górną) wynikającą z zaburzeń przechodzenia pokarmu do przełyku i dysfagię przełykową (dolną) spowodowaną trudnościami w przechodzeniu kęsów pokarmowych przez przełyk. Przyczyn dysfagii może być bardzo wiele. Dysfagia górna często jest spowodowana, m.in. urazami i chorobami ośrodkowego układu nerwowego, udarem mózgu, stwardnieniem rozsianym i zanikowym bocznym, chorobą Parkinsona, obecnością guzów głowy i szyi, chorobami mięśni, nowotworami i stanami zapalnymi jamy ustnej, a także zaburzeniami koordynacji górnego zwieracza przełyku. Z kolei dysfagia dolna najczęściej pojawia się na skutek nowotworów i pozapalnych lub pooparzeniowych zwężeń przełyku, a także choroby refluksowej przełyku. A czym jest dysfagia neurogenna? To dysfagia, której przyczyną są choroby i zaburzenia neurologiczne.
Jak objawia się dysfagia i jak należy ją leczyć?
U osoby chorej zauważalne są rosnące trudności z umieszczeniem i utrzymaniem płynów i pokarmów w ustach, a także ich żuciem i przemieszczaniem przez gardło i przełyk do żołądka. W ich efekcie dochodzić może do wycieku śliny lub pokarmu z jamy ustnej, czy jego zalegania. Ponadto, zaniepokoić powinno także częste krztuszenie się, dławienie i zachłystywanie się podczas jedzenia, kaszel po i w trakcie posiłku, odruch wymiotny lub wydostawanie się pokarmu przez nos, uczucie pieczenia i palenia za mostkiem, a także świszczący oddech czy zmieniony głos po jedzeniu. Problem połykania może dotyczyć pokarmów stałych, pokarmów rozdrobnionych, a także płynów. Dysfagia może mieć charakter przejściowy lub stały, a jej leczenie jest ściśle zależne od jej typu i przyczyny występowania. Dlatego tak ważne jest jak najszybsze skonsultowanie się z lekarzem w przypadku niepokojących objawów, by wykonać odpowiednie badania i ustalić dalsze postepowanie. Jednym z nich jest nauka gamy specjalnych ćwiczeń, które zapobiegają zaleganiu pożywienia i jego przedostaniu się do układu oddechowego.
Dysfagia, a posiłki
Dysfagia może mieć różne nasilenie, dlatego u części osób wystarczy rozdrabnianie jedzenia, podczas gdy u innych konieczne jest dodatkowe zagęszczanie płynów tak, aby za szybko nie przemieszczały się w głąb jamy ustnej. Indywidualnie dobierany jest także stopień rozdrobnienia posiłków. Zawsze zabronione są natomiast wszystkie dania, które łączą w sobie dwie konsystencje, np. płynną i stałą. Przykładem może być zupa z kawałkami warzyw czy makaronem. Ponadto, podawane posiłki powinny mieć temperaturę pokojową.
Czy dysfagia może być niebezpieczna?
Niestety tak, ponieważ może prowadzić do groźnych następstw takich jak np. zachłystowe zapalenie płuc. Dodatkowo bardzo często w jej wyniku pogarsza się stan odżywienia osoby chorej i rozwija niedożywienie, które także niesie za sobą liczne negatywne konsekwencje dla zdrowia i może utrudniać proces leczenia. Można wśród nich wymienić m.in. większą podatność na zakażenia i choroby, częstsze powstawanie odleżyn, wydłużenie czasu rekonwalescencji i gorszą skuteczność rehabilitacji. Z tego względu, u osób dotkniętych dysfagią konieczne jest wprowadzenie po konsultacji z lekarzem żywności medycznej, która w niewielkiej objętości zawiera komplet składników odżywczych. Jeśli akceptowane są produkty płynne, zastosowanie mogą mieć doustne preparaty odżywcze (np. Resource 2.0, Resource Protein). Jeśli klasyczne spożywanie posiłków jest niemożliwe, wdrożone powinny zostać preparaty do podawania przez stomię odżywczą.
Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Stosować pod kontrolą lekarza. Resource 2.0: Do postępowania dietetycznego w stanach niedożywienia i/lub w przypadku ryzyka niedożywienia. Resource Protein: Do postępowania dietetycznego w stanach niedożywienia i/lub w przypadku ryzyka niedożywienia, któremu może towarzyszyć zwiększone zapotrzebowanie na białko.