Rola badań ginekologicznych w diagnostyce niepłodności u kobiet

USG narządów rodnych 

Badanie ultrasonograficzne narządów rodnych jest nieinwazyjnym badaniem diagnostycznym, w którym wykorzystuje się właściwości fal ultradźwiękowych. Można je wykonać przez powłoki brzuszne, przykładając sondę USG do brzucha pacjentki lub wprowadzając do pochwy specjalną sondę dopochwową. W obrazie USG ginekolog może dostrzec różne patologie, w tym cysty, mięśniaki, torbiele i polipy, a także szereg innych zmian mogących mieć niekorzystny wpływ na płodność kobiety. 

Nieprawidłowości w USG: polipy, mięśniaki, torbiele. Jak z nimi postępować 

Wykrycie nieprawidłowości w badaniach ultrasonograficznych, takich jak mięśniaki, torbiele czy polipy, zazwyczaj nie jest powodem do niepokoju i często wystarczy jedynie regularnie je kontrolować. Wyjątek stanowią sytuacje, w których zmiany te powodują np. bóle podbrzusza, prowadzą do nieprawidłowych krwawień z dróg rodnych, urosły lub uniemożliwiają poczęcie dziecka. W takich przypadkach konieczne może być ich usunięcie za pomocą małoinwazyjnych metod chirurgicznych, np. laparoskopii albo histeroskopii. 

Stany zapalne narządów rodnych 

Infekcje intymne stanowią częsty problem wśród kobiet w wieku reprodukcyjnym (oraz poza nim). Wywołane przez wirusy, bakterie lub grzyby infekcje intymne mogą powodować różne przykre objawy, takie jak swędzenie, pieczenie, ból podczas oddawania moczu, dyskomfort podczas stosunku lub nietypowa wydzielina z pochwy. Nie należy lekceważyć stanów zapalnych w obrębie narządów płciowych, gdyż brak leczenia może w dalszej perspektywie ograniczyć płodność kobiety. Lekarz jest w stanie wstępnie ocenić sytuację na podstawie rozmowy z pacjentką oraz opisanych przez nią symptomów. Ponadto podczas badania ginekologicznego może zauważyć nieprawidłową wydzielinę z pochwy oraz ból podbrzusza (w badaniu dwuręcznym). 

Cytologia szyjki macicy 

Badanie cytologiczne jest stosowane w celu diagnozowania stanów zapalnych oraz profilaktyki raka szyjki macicy. Polega na mikroskopowej analizie komórek, które wyścielają powierzchnię tarczy oraz kanału szyjki macicy. Komórki te są pobierane wcześniej przez ginekologa za pomocą przeznaczonej  do tego celu szczoteczki. Ginekolodzy zachęcają do regularnej cytologii wszystkie aktywne seksualnie kobiety, a także te, które w najbliższym czasie planują zostać mamami. Cytologia umożliwia ocenę stanu zdrowia kobiety oraz ewentualne wdrożenie leczenia jeszcze przed zajściem w ciążę. 

Kiedy wyniki cytologii wskazują na nieprawidłowości?

Kiedyś wyniki badań cytologicznych były oceniane przy użyciu 5-stopniowej skali Papanicolau, w której każdy stopień oznaczał odmienny stan: 

• Stopień I oznaczał wynik prawidłowy,
• Stopień II wskazywał na stan zapalny,
• Stopień III oznaczał obecność komórek o nieprawidłowej strukturze (dysplazję),
• Stopień IV wskazywał na przedinwazyjny rak szyjki macicy,
• Stopień V wskazywał na inwazyjny rak szyjki macicy.

Dziś natomiast zdecydowanie częściej sięga się po system Bethesda. Przedstawia on wyniki badań cytologicznych w bardziej szczegółowy sposób za pomocą opisu, co pozwala jeszcze dokładniej określić rodzaj nieprawidłowości. 

Histeroskopia (wziernikowanie macicy) 

W sytuacji gdy badania ginekologiczne, takie jak USG, nie pozwalają ustalić przyczyny niepłodności, pacjentka może otrzymać skierowanie na histeroskopię, inaczej zwane wziernikowaniem macicy. Badanie to może pełnić rolę zarówno diagnostyczną, jak i leczniczą. Daje możliwość szczegółowej oceny wnętrza macicy, umożliwia pobranie próbek do analizy histopatologicznej oraz usuwanie niektórych nieprawidłowych zmian, takich jak wspomniane wcześniej polipy. Histeroskop to urządzenie optyczne, przypominające długą rurkę z kamerą i źródłem światła. Badanie jest wykonywane na fotelu ginekologicznym i wymaga jedynie krótkiego znieczulenia ogólnego.

Laparoskopia (wziernikowanie jamy otrzewnej)

Laparoskopia to zabieg, który pozwala na oglądanie wnętrza jamy brzusznej i miednicy mniejszej pacjentki oraz, w razie potrzeby, przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego. Podobnie jak histeroskopia, ma charakter zarówno diagnostyczny, jak i terapeutyczny. Laparoskop, czyli narzędzie używane do przeprowadzania laparoskopii ginekologicznej, jest wyposażony w kamerę, źródło światła i specjalistyczne mikronarzędzia. Wprowadza się je do jamy brzusznej przez 3-4 nieduże otworki, co umożliwia dokładne przyjrzenie się badanym strukturom. W odróżnieniu od tradycyjnej operacji, laparoskopia nie wymaga rozległego cięcia powłok brzusznych i nie pozostawia blizn, co przyczynia się do szybszego powrotu pacjentki do zdrowia. Za pomocą laparoskopii można ocenić drożność jajowodów, usuwać torbiele, mięśniaki, zrosty, polipy i ogniska endometrialne. To z kolei pozwala wyeliminować wiele patologii, w następstwie których kobieta może stać się niepłodna. 

Wyniki badań – jak wygląda ich interpretacja? 

Zacznijmy od tego, że pacjentka nigdy nie powinna samodzielnie interpretować wyników badań – nie ważne, czy jest to wynik cytologii, badania USG, czy histeroskopii. Analizą wyników badań ginekologicznych zajmuje się wyłącznie lekarz, który na ich podstawie ustala schemat dalszego postępowania. Z tego też powodu wszystkie normy i odchylenia od norm należy skonsultować ze specjalistą. 

Inne badania wykonywane w diagnostyce niepłodności kobiecej 

Badania ginekologiczne, takie jak wymienione wcześniej badanie USG, stanowią często tylko pierwszy krok w długim procesie diagnostycznym. Na płodność kobiety składa się bowiem wiele skomplikowanych mechanizmów oraz czynników. Dlatego same badania ginekologiczne mogą nie ujawnić rzeczywistej przyczyny zaburzeń płodności. Za niepowodzeniami rozrodu mogą stać np. zaburzenia hormonalne lub immunologiczne. Aby wskazać, co stanowi źródło problemu i wybrać najskuteczniejszy plan leczenia, konieczne jest przeprowadzenie wielu dodatkowych testów, które ocenią nie tylko płodność, ale także ogólny stan zdrowia pacjentki. W trakcie procesu diagnostycznego pacjentka może być więc poproszona o zrobienie następujących badań: 

• Monitoring cyklu, w celu określenia terminu owulacji.
• Badanie AMH, które ocenia rezerwę jajnikową.
• Badania hormonalne takie jak badania poziomu hormonów TSH, FT3, FT4, prolaktyny, testosteronu, estradiolu, FSH, inhibiny B, LH.
• Badania immunologiczne, które obejmują analizę immunofenotypu, badanie KIR, HLA-C oraz testy na obecność przeciwciał przeciwplemnikowych (ASA) i inne.
• Badania genetyczne, przede wszystkim badania kariotypu. 

Kolejne etapy po otrzymaniu wyników - postępowanie w przypadku wykrytych problemów i nieprawidłowości

Po uzyskaniu wyników badań ginekologicznych istotne jest umówienie się na konsultację z własnym lekarzem, który będzie w stanie najprecyzyjniej ocenić sytuację i przedstawić plan działania lub dalszych badań, jeśli to konieczne. Bez względu na to, czy wyniki są w normie czy wykazują nieprawidłowości, takie spotkanie musi się odbyć. Podczas wizyty lekarskiej nie bójmy się poprosić o szczegółowe wyjaśnienie wyników badań. Lekarz powinien klarownie wytłumaczyć, co oznaczają wykryte nieprawidłowości i w jaki sposób może się to odbić na zdrowiu pacjentki. Jeśli wyniki wykażą nieprawidłowości, lekarz będzie miał konkretne propozycje dotyczące leczenia, które mogą obejmować zarówno terapię farmakologiczną, jak i zabiegi operacyjne lub inne procedury medyczne.

Zasięgnięcie porady u innych specjalistów

Niepłodność u kobiet jest skomplikowanym problemem, który bez wątpienia wymaga kompleksowego podejścia. W procesie diagnostycznym biorą udział różni specjaliści, tacy jak ginekolog, endokrynolog, immunolog czy genetyk. Każdy z tych lekarzy ma unikalny punkt widzenia na problem i może dostarczyć wielu cennych informacji, co ostatecznie pozwoli skrócić czas potrzebny na ustalenie przyczyny niepłodności oraz przyspieszy moment rozpoczęcia efektywnego leczenia. 

Reasumując, badania ginekologiczne stanowią ważne narzędzie do oceny płodności kobiety. Wyniki takich badań jak USG narządów rodnych, cytologia, histeroskopia czy laparoskopia, mogą ujawnić patologie przyczyniające się do problemów z zajściem w ciążę. Dlatego zawsze ważne jest skonsultowanie wyników badań ginekologicznych z właściwym specjalistą (znajdziesz je również jednej z naszych klinik: https://gyncentrum.pl/kliniki-gyncentrum/gyncentrum-warszawa/). Nie tylko ginekologiem, ale również endokrynologiem, immunologiem czy genetykiem. Do niepłodności kobiecej należy bowiem podejść w sposób najbardziej kompleksowy.